Practicing with SCERT Kerala Syllabus 9th Standard Hindi Notes Pdf Unit 3 Chapter 2 जन-जन का चेहरा एक कविता Jan Jan Ka Chehra Ek Kavita Questions and Answers Notes improves language skills.
Class 9 Hindi Jan Jan Ka Chehra Ek Kavita Question Answer Notes
जन-जन का चेहरा एक कविता Question Answer Notes
Class 9 Hindi Unit 3 Chapter 2 जन-जन का चेहरा एक कविता Notes Question Answer
प्रश्न 1.
‘जन-जन’ से कवि का मतलब क्या होगा?
എന്നതുകൊണ്ട് കവി എന്താണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്?
उत्तर:
‘जन-जन’ से कवि का मतलब आम लोगों से है, चाहे वे किसी भी देश, प्रांत, या नगर के हों। यहाँ जन-जन से अभिप्राय सभी इंसानों से है, जो भिन्न-भिन्न जगहों पर रहते हु भी एक समान हैं।
“ആളുകൾ’ എന്നതുകൊണ്ട് കവി അർത്ഥമാക്കുന്നത് അവർ ഏത് രാജ്യത്തിലായാലും പ്രവിശ്യയിലാ യാലും നഗരത്തിലായാലും സാധാരണക്കാരെയാണ്. ഇവിടെ, ആളുകൾ അർത്ഥമാക്കുന്നത് എല്ലാ മനുഷ്യരും, അവർ വ്യത്യസ്ത സ്ഥലങ്ങളിൽ താമസിക്കുന്നവരാ ണെങ്കിലും തുല്യരാണ്.
प्रश्न 2.
‘चेहरों पर पड़ी झुर्थियों का रूप – किसकी ओर संकेत करता है?
‘മുഖത്ത് ചുളിവുകൾ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നു ഇത് എന്താണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്?
उत्तर:
‘चेहरों पर पड़ी झुर्रियों का रूप उन कष्टों, दुखों और संताप की ओर संकेत करता है जो सभी इंसानों ने सहन किए हैं। यह उन जीवन के संघर्षों और परेशानियों का प्रतीक है जो हर इंसान की जिंदगी में किसी न किसी रूप में आते हैं।
“മുഖത്ത് ചുളിവുകൾ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നത് എല്ലാ മനുഷ്യരും അനുഭവിച്ച കഷ്ടപ്പാടുകളിലേക്കും സങ്കടങ്ങളിലേക്കും വേദനകളിലേക്കും വിരൽ ചൂണ്ടുന്നു.ഓരോ മനുഷ്യന്റെയും ജീവിതത്തിൽ ഏതെങ്കിലും ഒരു രൂപത്തിലല്ലെങ്കിൽ മറ്റെന്തെ ങ്കിലും രൂപത്തിൽ വരുന്ന ജീവിതത്തിന്റെ പോരാ ട്ടങ്ങളെയും പ്രശ്നങ്ങളെയും ഇത് പ്രതീകപ്പെടു
प्रश्न 3.
कवि ने ऐसा कार्यों कहा होगा कि जन-जन का चेहरा एक है?
ഓരോ വ്യക്തിക്കും ഒരേ മുഖമാണെന്ന് കവി എന്തിനു പറഞ്ഞു ?
उत्तर:
जन जन का चेहरा एक से कवि का तात्पर्य उन लोगों से है, जो अलग-अलग देशों में रहने के बावजूद भी एक साथ मिलकर शोषण कर्ताओं के विरुद्ध आवाज उठाते हैं। जिसका एक ही लक्ष्य है शांति और बंधुत्व के साथ न्याय। कवि ने इसमें जनता की एकता और उनकी ताकत को दिखाया है।
കവിയുടെ ഉദ്ദേശം, വിവിധ രാജ്യങ്ങളിൽ ജീവി ച്ചിട്ടും ചൂഷകർക്കെതിരെ ഒന്നിച്ച് ശബ്ദമുയർ ത്തുന്നവരെയാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്. സാഹോ ദര്യത്തോടൊപ്പം സമാധാനവും നീതിയും മാത മാണ് ആരുടെ ലക്ഷ്യം. ജനങ്ങളുടെ ഐക്യവും അവരുടെ ശക്തിയും കവി ഇതിൽ പ്രകടമാ ക്കിയിട്ടുണ്ട്.
प्रश्न 4.
जन-जीवन से नदी का क्या संबंध है?
നദിക്കും ജനജീവിതവുമായുള്ള ബന്ധം എന്താണ്?
उत्तर:
गंगा, इरावती, मिनाम, नील, आमेजन, मिसौरी इन सब में अपार जल प्रवाहित होता रहता है। इनके जलों में कोई मौलिक अंतर नहीं है। ये नदियाँ मनुष्य को निरंतर बढ़ते रहने की प्रेरणा
ഗംഗ, ഇരാവതി, മിനാം, നൈൽ, ആമസോൺ, മിസൗറി എന്നിവിടങ്ങളിലെല്ലാം വെള്ളം അനന്തമായ ഒഴുകിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്നു. ഇവയുടെ ജലങ്ങളിൽ മൂല്യപരമായ വ്യത്യാസമില്ല. ഈ നദികൾ മനുഷ്യനെ നിലച്ചു നിൽക്കാതെ മുന്നോട്ട് പോകാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു.
प्रश्न 5.
“जन-जन का चेहरा एक’ शीर्षक कविता का भावार्थ लिखें।
“ജനങ്ങളുടെ ഒരേ മുഖം’ എന്ന കവിതയുടെ ഭാവാർത്ഥം
उत्तर:
“जन-जन का चेहरा एक” का व्यापक अर्थ है। कवि पीड़ित और संघर्षशील जनता के समान विचारों का वर्णन करता है। कवि ने अपने मानवोचित अधिकारों के लिए संघर्षरत विश्व भर के लोगों की भावना व्यक्त की है। मानव जाति का शोषण और उत्पीड़न, चाहे वह एशिया, यूरोप, अमेरिका या किसी भी अन्य महादेश या क्षेत्र में हो। उनमें प्रत्यक्ष और अप्रत्यक्ष एकता है ।
ജനങ്ങളുടെ ഒരേ മുഖം എന്നതിന് വിശാലമായ അർത്ഥമുണ്ട്. കഷ്ടപ്പെടുന്നവരുടെയും ചെയ്യുന്നവരുടെയും സമരം പൊതുചിന്തകളെ കവി വിവരിക്കുന്നു. ലോകമെമ്പാടുമുള്ള മനുഷ്യാവ കാശങ്ങൾക്കുവേണ്ടി പോരാടുന്നവരുടെ വികാര ങ്ങൾ കവി പ്രകടിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഏഷ്യയിലാ യൂറോപ്പിലായാലും അമേരിക്കയിലാ യാലും യാലും മറ്റേതെങ്കിലും ഭൂഖണ്ഡത്തിലായാലും പ്രദേശത്തായാലും മനുഷ്യരാശിയുടെ ചൂഷണവും അടിച്ചമർത്തലും. അവർക്കിടയിൽ പ്രത്യക്ഷ മായും പരോക്ഷമായും ഐക്യമുണ്ട്.
प्रश्न 6.
कवि ने सितारे को भयानक क्यों कहा है ? सितारे का इशारा किस ओर है ?
കവി നക്ഷത്രത്തെ ഭയാനകമെന്ന് എന്തു കൊണ്ട് വിളിക്കുന്നു? നക്ഷത്രം ഏത് വഴി യാണ് ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നത്?
उत्तर:
कवि ने सितारों को भयानक कहा क्योंकि उनकी चमक इतनी विकराल और भयानक है। समय आने पर वह एक लाल ज्वाला की तरह लाल हो जाता है। सितारा एक संघर्षशील जनता की ओर संकेत करता है जो शोषण करने वालों के लिए काल बन सकती है और एक भयानक और विचित्र रूप ले सकती है।
കവി നക്ഷത്രങ്ങളെ ഭയാനകം എന്ന് വിളിച്ചു, കാരണം അവയുടെ പ്രകാശം വളരെ വലുതും ഭയാനകവുമാണ്. സമയമാകുമ്പോൾ അത് ചുവന്ന ജ്വാല പോലെ ചുവന്നു. ചൂഷകരുടെ സമയമായി മാറാനും ഭയാനകവും വിചിത്ര വുമായ രൂപമെടുക്കാനും കഴിയുന്ന, ചെയ്യുന്ന ഒരു പൊതുസമൂഹത്തിലേക്കാണ് താരം വിരൽ സമരം ചൂണ്ടുന്നത്.
प्रश्न 7.
प्रस्तुत कविता के संदर्भ में मुक्तिबोध की काव्यभाषा की विशेषताएँ बताइए ।
ഈ കവിതയുടെ സന്ദർഭത്തിൽ മുക്തിബോ ധിന്റെ കാവ്യഭാഷയുടെ പ്രത്യേകതകൾ പറയു.
उत्तर:
आधुनिक हिन्दी साहित्य में गजानन मुक्तिबोध जो एक सशक्त हस्ताक्षर के रूप में विख्यात है। इनकी काव्य प्रतिभा से समस्त हिन्दी जगत अवगत है। प्रस्तुत कविता में ‘जन-जन का चेहरा एक’ में कवि की भाषा अत्यन्त ही सहज सरल और प्रवाहमयी है। हिन्दी के सरल एवं ठेठ बहुप्रचलित शब्दों का प्रयोग कर कवि ने अपने उदार विचारों को प्रकट किया है। मुक्तिबोध की काव्य भाषा में ऐसे शब्दों का प्रयोग हुआ है जिनके द्वारा भावार्थ समझने में कठिनाई नहीं होती। काव्यभाषा के जिन-जिन गुणों की जरूरत होती है उनका समुचित निर्वहन मुक्तिबोध जी ने अपनी कविताओं में किया है।
ആധുനിക ഹിന്ദി സാഹിത്യത്തിലെ ശക്തമായ കൈയൊപ്പ് എന്ന നിലയിൽ ഗജാനൻ മുക്തി ബോധ് പ്രശസ്തനാണ്. ഹിന്ദി ലോകം മുഴുവൻ അദ്ദേഹത്തിന്റെ കാവ്യപ്രതിഭയെക്കുറിച്ച് ബോധ വാന്മാരാണ്. അവതരിപ്പിച്ച ‘ജൻജൻ കാ ചെഹ്റ ഏക്’ എന്ന കവിതയിൽ കവിയുടെ ഭാഷ വളരെ സ്വാഭാവികവും ലളിതവും ഒഴുകു ന്നതുമാണ്. ലളിതവും സാധാരണവുമായ ഹിന്ദി വാക്കുകൾ ഉപയോഗിച്ച് കവി തന്റെ ലിബറൽ ചിന്തകൾ പ്രകടിപ്പിച്ചു. മുക്തി. ബോധിന്റെ കാവ്യഭാഷയിൽ, അർത്ഥം മനസ്സി ലാക്കാൻ ബുദ്ധിമുട്ട് സൃഷ്ടിക്കാത്ത അത്തരം വാക്കുകളാണ് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത്. കാവ്യ ഭാഷയിൽ വേണ്ട എല്ലാ ഗുണങ്ങളും മുക്തി ബോധ് ജി തന്റെ കവിതകളിൽ കൃത്യമായി പ്രദർശിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്.
प्रश्न 8.
नदियों की वेदना का क्या कारण है?
നദികളുടെ വേദനയുടെ കാരണം എന്താണ്?
उत्तर:
कवि के अंत: मन की वेदना, नदियों की वेगावती धारा में जीवन की धारा को प्रतिबिंबित करती है। कवि अपने कल-कल करते प्रवाह में दर्द महसूस करता है। गंगा, इरावती, नील और आमेजन नदियों की धारा मानव-मन की पीड़ा को व्यक्त करती है, जो अपने मानवीय अधिकारों के लिए संघर्षरत हैं। कवि जनता को पीड़ा और संघर्ष से जोड़ते हुए बहती हुई नदियों में वेदना के गीत सुनता है।
കവിയുടെ ഹൃദയത്തിലെ വേദന നദികളുടെ അതിവേഗ പ്രവാഹത്തിൽ ജീവിതത്തിന്റെ ഒഴുക്കിനെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു. കവി തന്റെ ഒഴുകുന്ന ഒഴുക്കിൽ വേദന അനുഭവിക്കുന്നു. ഗംഗ, ഇരാവതി, ആമസോൺ നദികളുടെ ഒഴുക്ക് മനുഷ്യാവകാശങ്ങൾക്കായി പോരാടുന്ന മനുഷ്യമനസ്സിന്റെ വേദനയാണ് പ്രകടിപ്പിക്കുന്നത്. വേദനയും സമരവുമായി ഒഴുകുന്ന ജനങ്ങളെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന കവി നദികളിൽ വേദനയുടെ പാട്ടുകൾ കേൾക്കുന്നു.
प्रश्न 9.
संबंध पहचानें और जोड़कर लिखें :
ബന്ധം തിരിച്ചറിയുക. ഒപ്പം ചേർത്തു എഴുതുക.
उत्तर:
| नदी का नाम | मुख्य क्षेत्र |
| गंगा | भारत |
| नील | मिस्त्र |
| इरावती | म्यानमार |
| आमेज़न | दक्षिण अमरीका |
उत्तर:
| നദിയുടെ പേര് | പ്രധാന പ്രദേശം |
| ഗംഗ | ഇന്ത്യ |
| നൈൽ | ഈജിപ്ത് (मिस्त्र) |
| ഇരാവതി | മ്യാന്മർ |
| ആമസോൺ | തെക്കേ അമേരിക്ക |
प्रश्न 10.
सही मिलान करें:
ശരിയായി പൊരുത്തപ്പെടുത്തുക
उत्तर:
| जनता के चेहरे झुर्सियाँ | जनता की वेदना |
| बँधी हुई मुट्ठियाँ | जनता का संघर्ष |
| जलता हुआ सितारा | जनता का विरोध |
| अपार अकुलाती ज़िन्दगी की धारा | जनता की प्रतीक्षा |
| ജനതയുടെ മുഖത്ത് ചുളിവുകൾ | ജനതയുടെ വേദന |
| ചുരുട്ടിയ മുഷ്ടികൾ | ജനതയുടെ പോരാട്ടം |
| കൊളുത്തിയ നക്ഷത്രം | ജനതയുടെ എതിർപ്പ് |
| അവസാനിച്ചുപോവുന്ന ജീവിതധാര | ജനതയുടെ കാത്തിരിപ്പ് |
प्रश्न 11.
समान आशय वाली पंक्तियाँ चुनकर
സമാന അർത്ഥമുള്ള വരികൾ തിരഞ്ഞെടുത്ത് എഴുതുക:-
अन्याय के विरोध में आवाज़ उठाने वालों का लक्ष्य एक है|
അനീതിക്കെതിരെ ശബ്ദമുയർത്തുന്നവർക്ക് ഒരു ലക്ഷ്യമുണ്ട്.
उत्तर:
“जोश में यों ताकत से बंधी हुई मुठियों का.
“ആവേശത്തിൽ അത്രയും ശക്തിയിൽ മുഷ്ടി ചുരുട്ടി!
शोषितों के सपने का जलता लाल सितारा एक है:
उत्तर:
“जलता हुआ लाल कि भयानक सितारा एक उद्दीपित उसका विकराल सा इशारा एक ।”
‘ഭയങ്കരമായ കത്തുന്ന ചുവന്ന നക്ഷത്രം, ആവേശത്തിന്റെ ഭയാനകമായ ആംഗ്യം.’
प्रश्न 12.
इसकी पूर्ती करें, कविता का आशय लिखें:
ഇത് പൂർത്തിയാക്കി കവിതയുടെ അർത്ഥം എഴുതുക:
उत्तर:
महान कवि मुक्तिबोध ने अपनी कविता “जन-जन का चेहरा एक” में एक प्रभावी मनोवैज्ञानिक विश्लेषण दिया है, जिसमें विश्व भर की विभिन्न जातियों और संस्कृतियों के बीच एकरूपता का चित्रण किया गया है। इस कविता का आशय मानवता की एकता और समानता को दर्शाना है। कवि यह बताना चाहता है कि चाहे लोग किसी भी देश, प्रांत या नगर के हों, उनके चेहरों पर समानता है, क्योंकि उनके जीवन के कष्ट, दुख और संघर्ष एक जैसे हैं। एशिया, यूरोप और अमेरिका की गलियों में धूप एक जैसी होती है, और सभी चेहरों पर पड़े संताप और कष्ट की झुर्रियाँ भी एक जैसी होती हैं। कवि आगे बताते हैं कि जनता का जोश और ताकत भी एक है, उनकी मुट्ठियाँ एक समान लक्ष्य के लिए उठती हैं। पृथ्वी के चारों ओर, जनता एक ही दल, एक ही पक्ष के रूप में खड़ी है। लाल जलता हुआ सितारा उस संघर्ष और क्रांति का प्रतीक है, जो शोषण और अन्याय के खिलाफ उठ खड़ा होता है। यह सितारा एक भयानक और उद्दीपित इशारा है जो न्याय और समानता की ओर संकेत करता है।
गंगा, इरावती, मिनाम, नील, आमेजन और मिसौरी नदियों के अपार जल में कोई मौलिक अंतर नहीं है। ये नदियाँ मनुष्य को निरंतर आगे बढ़ते रहने की प्रेरणा देती हैं। इन नदियों की धाराएँ जीवन की धारा की तरह हैं, जो संघर्ष और वेदना से गति प्राप्त करती हैं और बहती रहती हैं। कुल मिलाकर, कविता मानवता की एकता, संघर्ष, और निरंतरता को दर्शाती है।
കവിതയുടെ ആശയം മഹാകവി മുക്തിബോധ് തന്റെ “ജൻജൻ കാ ചെഹ്റ ഏക്” എന്ന കവിതയിൽ ഫല പ്രദമായ മനഃശാസ്ത്ര വിശകലനം നൽകിയിട്ടുണ്ട്, അത് ലോകമെമ്പാടുമുള്ള വിവിധ ജാതികളും സംസ്കാരങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ഏകത്വത്തെ ചിത്രീ കരിക്കുന്നു. മാനവികതയുടെ ഐക്യവും സമത്വവും കാണിക്കുക എന്നതാണ് ഈ കവിതയുടെ ഉദ്ദേശം. ഏത് രാജ്യക്കാരായാലും പ്രവിശ്യയിൽ പെട്ടവ രായാലും നഗരത്തിൽ പെട്ടവരായാലും അവരുടെ മുഖത്ത് സാമ്യമുണ്ടെന്ന് കവി അറിയിക്കാൻ ആഗ്ര
കാരണം അവരുടെ ജീവിതത്തിന്റെ വിഷമങ്ങളും സങ്കടങ്ങളും പോരാട്ടങ്ങളും ഒന്നു തന്നെയാണ്. ഏഷ്യയിലെയും യൂറോപ്പിലെയും അമേരിക്കയിലെയും തെരുവുകളിലെ സൂര്യപ്രകാശം ഒരുപോലെയാണ്, എല്ലാ മുഖങ്ങളിലും വേദനയു ടെയും കഷ്ടപ്പാടുകളുടെയും ചുളിവുകൾ ഒന്നുതന്നെ യാണ്, ജനങ്ങളുടെ ആവേശവും ശക്തിയും ഒന്നു തന്നെയാണെന്ന് കവി കൂടുതൽ വിശദീകരിക്കുന്നു
ഒരു പൊതുലക്ഷ്യം ലക്ഷ്യം വച്ചുള്ളതാണ്. ഭൂമി യിൽ എല്ലായിടത്തും ജനങ്ങൾ ഒരു കക്ഷിയായി, ഒരു വശത്തായി നിലകൊള്ളുന്നു. ചൂഷണത്തിനും അനീതിക്കുമെതിരെ നിലകൊള്ളുന്ന സമരത്തി ന്റെയും വിപ്ലവത്തിന്റെയും പ്രതീകമാണ് ചുവന്ന ജ്വലിക്കുന്ന ഐരാവതി, മിനാം, നൈൽ, ആമസോൺ, മിസോറി എന്നീ നദികളിലെ ജലത്തിൽ അടിസ്ഥാനപരമായ വ്യത്യാസങ്ങളൊന്നുമില്ല. ഈ നദികൾ മനുഷ്യനെ മുന്നോട്ട് പോകാൻ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നു. സമരത്തി ലൂടെയും വേദനയിലൂടെയും ശക്തി പ്രാപിച്ച് ഒഴുകി ക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ജീവധാര പോലെയാണ് ഈ നദികളുടെ ഒഴുക്കുകൾ. മൊത്തത്തിൽ, കവിത മനുഷ്യത്വത്തിന്റെ ഐക്യവും പോരാട്ടവും തുടർച്ചയും പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നു.
प्रश्न 13.
निम्नलिखित शब्दों के पर्यायवाची लिखें:
ഇനിപ്പറയുന്ന വാക്കുകളുടെ പര്യായങ്ങൾ എഴുതുക:
गली, चेहरा, ताकत, लक्ष्य, सितारा
തെരുവ്, മുഖം, ശക്തി, ലക്ഷ്യം, നക്ഷത്രം
उत्तर:
गली – मार्ग, रास्ता, राह
चेहरा – शक्ल, आनन, मुख
ताकत – शक्ति , बल ,ऊर्जा
लक्ष्य – उद्देश्य, इरादा
सितारा – नक्षत्र, सितारा, ज्योति
प्रश्न 14.
‘संताप’ और ‘संतोष’ का सन्धि-विच्छेद करें।
1. संताप
2. संतोष
उत्तर:
1. संताप-सम् + ताप = संताप।
2. संतोष-सम् + तोष = संतोष।
प्रश्न 15.
आशय स्पष्ट कीजिए
അർത്ഥം വ്യക്തമാക്കുക.
चाहे जिस देश प्रान्त पुर का हो
जन-जन का चेहरा एक ।
एशिया की, यूरोप की, अमरीका की
गलियों की धूप एक ।
कष्ट-दुख संताप की,
चेहरों पर पड़ी हुई झुर्रियों का रूप एक !
जोश में यों ताकत से बंधी हुई
मुट्ठियों का एक लक्ष्य !
ഏത് രാജ്യമോ പ്രവിശ്യയോ പട്ടണമോ ആകട്ടെ,
എല്ലാവരുടെയും മുഖം ഒന്നുതന്നെയാണ്.
ഏഷ്യയിലെയും യൂറോപ്പിലെയും അമേരിക്കയിലെയും
തെരുവുകളുടെ സൂര്യപ്രകാശം ഒന്നാണ്.
മുഖത്തെ ചുളിവുകൾ വേദനയുടെയും
കഷ്ടപ്പാടിന്റെയും ഒരു രൂപമാണ്
ആവേശത്തിൽ അത്രയും ശക്തിയോടെ മുഷ്ടി ചുരുട്ടി!
उत्तर:
‘जन-जन का चेहरा एक’ मुक्तिबोध द्वारा लिखी गई कविता है। इन पंक्तियों में विश्व भर के देशों में समानता और एकरूपता दिखाई दी है। कोई व्यक्ति अपनी मातृभूमि, एशिया, यूरोप, अमेरिका या किसी अन्य महादेश का निवासी हो सकता है। उसकी संस्कृति, भाषा और जीवन शैली अलग-अलग हो सकती हैं, लेकिन उनके चेहरों में कोई फर्क नहीं है, यानी सबमें समानता है।
पूरे विश्व में, “राजपथ हो या गलियाँ”, सूर्य अपनी रश्मियाँ समान रूप से बिखेर रहा है। उन समस्त (सभी देशों ) प्राणियों के चेहरों पर विषाद की रेखाएँ झुर्रियों के समान हैं। उन्हें अपने लक्ष्य की प्राप्ति के लिए अपनी जिम्मेदारियों को पूरा करने के लिए जोश में उनकी मुट्ठियाँ एक साथ बँधी हुई हैं। यह अपने लक्ष्य को पूरा करने के लिए दृढ़ संकल्प का परिचायक है।
इस तरह, इन पंक्तियों में कवि की विश्वव्यापी भावना प्रकट होती है। उपरोक्त पंक्तियों में कवि की भावुकता स्पष्ट है। ऐसा प्रतीत होता है कि कवि अपनी कविता के माध्यम से हिंसा, घृणा, मतभेद और बहस को दुनिया से बाहर निकालना चाहता है। तब वह कहता है, “चाहे जिस देश, प्रान्त, पुर का हो, जन-जन का चेहरा एक है।”
മുക്തിബോധ് എഴുതിയ കവിതയാണ് ‘ജൻജൻ കാ ചെഹ്റ ഏക്’. ഈ വരികളിൽ, ലോക മെമ്പാടുമുള്ള രാജ്യങ്ങളിൽ സമത്വവും ഏക ത്വവും കാണപ്പെട്ടു. ഒരു വ്യക്തി തന്റെ മാതൃ രാജ്യത്തിലോ ഏഷ്യയിലോ യൂറോപ്പിലോ അമേരിക്കയിലോ മറ്റേതെങ്കിലും ഭൂഖണ്ഡ ത്തിലോ താമസിക്കുന്ന ആളായിരിക്കാം. അവരുടെ സംസ്കാരവും ഭാഷയും ജീവിതരീതിയും വ്യത്യസ്തമായിരിക്കാം, പക്ഷേ അവരുടെ മുഖത്ത് വ്യത്യാസമില്ല, അതായത് എല്ലാവ രിലും സാമ്യമുണ്ട്.
ലോകമെമ്പാടും, “അത് ഹൈവേകളായാലും തെരുവുകളായാലും”, സൂര്യൻ അതിന്റെ കിരണ ങ്ങൾ തുല്യമായി പരത്തുന്നു. ആ (എല്ലാ രാജ്യ ങ്ങളിലെയും ജീവികളുടെ മുഖത്ത് സങ്കട ത്തിന്റെ വരകൾ ചുളിവുകൾ പോലെയാണ്. തങ്ങളുടെ ലക്ഷ്യം നേടാനുള്ള തങ്ങളുടെ ഉത്തരവാദിത്തങ്ങൾ നിറവേറ്റാനുള്ള ആവേശ ത്തിൽ അവർ മുഷ്ടി ചുരുട്ടിയിരിക്കുന്നു. ലക്ഷ്യം നേടാനുള്ള നിശ്ചയദാർഢ്യത്തിന്റെ അടയാള മാണ്.
അങ്ങനെ കവിയുടെ ലോകവ്യാപകമായ അനു ഭൂതിയാണ് ഈ വരികളിൽ വെളിപ്പെടുന്നത്. കവിയുടെ വൈകാരികത മുകളിൽ പറഞ്ഞ വരി കളിൽ വ്യക്തമാണ്. ഹിംസയും വിദ്വേഷവും ഭിന്നതകളും സംവാദങ്ങളും തന്റെ കവിത യിലൂടെ ലോകത്തുനിന്നും നീക്കാൻ കവി ആഗ്രഹിക്കുന്നതായി തോന്നുന്നു. എന്നിട്ട് അദ്ദേഹം പറയുന്നു, “രാജ്യമോ പ്രവിശ്യയോ നഗരമോ പരിഗണിക്കാതെ, എല്ലാ വ്യക്തി കൾക്കും ഒരേ മുഖമാണ്.
प्रश्न 16.
रिक्त स्थानों की पूर्ति करें
വിട്ട ഭാഗം പൂരിപ്പിക്കുക.
1. कष्ट दुख संताप की चेहरों पर पड़ी……… का रूप एक।
2. जोश में यों ताकत से बाँधी हुई……… का एक लक्ष्य।
3. पृथ्वी के गोल चारों ओर से धरातल पर है……. का दल एक, एक पक्ष।
4. जलता हुआ लाल कि भयानक $\qquad$ एक, उद्दीपित उसका विकराल सा इशारा एक।
5. एशिया की, यूरोप की, अमरीका की गलियों की. $\qquad$ एक।।
उत्तर:
1. झुर्रियों,
2. मुदियों,
3. जनता,
4. सितारा,
5. धूप
1. ചുളിവുകൾ,
2. മുഷ്ടി,
3. ജനങ്ങൾ,
4. നക്ഷത്രം,
5. സൂര്യപ്രകാശം
प्रश्न 17.
विशेषण शब्द छाँटकर लिखिए:-
വിശേഷണം ഉള്ള വാക്കുകൾ തിരിച്ച് എഴുതുക:
1. पृथ्वी के गोल चारों ओर के धरातल पर
ഭൂമിയുടെ ഭാഗങ്ങളിലും വൃത്താകൃതിയിലുള്ള
उत्तर:
गोल (ഗോളം)
2. जलता हुआ लाल कि भयानक सितारा एक
കത്തുന്ന ചുവന്ന ഭയാനകമായ നക്ഷത്രം ഒന്ന്
उत्तर:
इस पंक्ति में तीन विशेषण हैं:
1. जलता हुआ (ജ്വലിക്കുന്ന)
2. लाल (ചുവപ്പ്)
3. भयानक (ഭീകരം)